معرفی کتاب شایست و ناشایست دین زرتشت

آیین زرتشت از ادیان زنده جهان به شمار می‌آید و در مقطعی از تاریخ دین رسمی ایرانیان بود و هنوز در میان جوامع کوچکی در ایران و در میان پارسیان هند معمول است. گرچه دین ایران باستان از چند قرن پیش در میان پژوهندگان علوم انسانی کانون توجه قرار گرفته است و در نتیجه مطالعات و پژوهش‌ها، نوشته‌ها و آثاری تدوین شده است؛ اما تاکنون اثری که به تبیین و بررسی باورهای بنیادین در دین زرتشت آن‌چنان که بایسته است بپردازد، تألیف نشده است. هر دین می‌بایست به سه پرسش اساسی پیرامون سرآغاز، سرانجام و هدف اساسی حیات انسان که تشکیل دهنده اصول دین هستند، پاسخ دهد. مسایلی چون توحید، نبوت، وحی و کتاب آسمانی، احکام و شریعت، انسان شناسی، نجات و معاد از مسائل بنیادین مربوط به این سه پرسش هستند. 
 بیشتر آثار موجود در حوزه باورهای مذکور، صرفا توصیفی بوده یا ترجمه آثار زرتشت پژوهان اروپایی و مستشرقین بوده است. کتاب شایست و ناشایست دین زرتشت را شاید بتوان نخستین پژوهشی دانست که در تحلیل و بررسی باورهای اساسی دین زرتشت گام برداشته و با تأکید بر منابع دست اول و سایر منابع متقن و متعدد - 320 منبع-، به این امر مهم پرداخته است.
مراد از منابع دست اول دین زرتشت این موارد است: 1. اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان به ویژه گاهان/گات‌ها ـ تنها متن منسوب به زرتشت ـ که بخشی از اوستای موجود را به خود اختصاص داده است. 2. ادبیات فارسی میانه یا پهلوی که شامل مطالب متنوع بسیاری می‌باشد و به منزلة شرح و تفسیر متون اوستایی است، از منابع کهن و مفید برای پژوهش در آیین زرتشت به شمار می‌آید.
 هر فصلی از کتاب با توصیف و تبیین محتوای عنوان فصل آغاز و با بررسی آن پایان یافته است. نوآوری کتاب در زمینه چینش و دسته بندی فصول، محتوای هر فصل و به ویژه تحلیل و بررسی‌های پایان هر فصل به وضوح قابل مشاهده است. بخش بررسی پایان هر فصل، حاوی تأملات و ملاحظات درون دینی (زرتشتی)، تاریخی و عقلی است و در مواردی برای برون رفتن از برخی اشکالات، پیشنهادهایی داده شده است. 
نگارنده کتاب تلاش کرده در طی هفت فصل مهم‌ترین باورهای اساسی آیین زرتشت را توصیف و بررسی کند. هر فصلی از کتاب با توصیف و تبیین محتوای عنوان فصل آغاز و با تحلیل و بررسی آن پایان یافته است.
ـ فصل نخست کتاب مباحث مقدماتی نظیر زندگی‌نامه زرتشت و وضعیت کنونی زرتشتیان ایران را مطرح شده و در پایان فصل به بررسی پیامبری زرتشت پرداخته شده است.
ـ فصل دوم متون دینی زرتشتیان و تفسیرهای آن را به خود اختصاص داده است. این فصل عهده‌دار توصیف و بررسی متون اوستایی و آثار پهلوی است.
ـ فصل سوم منظرهای جهان‌شناسی را در خود جای داده است. در این فصل مباحثی نظیر ادوار جهان و عمر آن، اهورامزدا و اهریمن، دیوان و ایزدان و امشاسپندان و... مورد توجه واقع شده است.
ـ فصل چهارم حاوی مراتب توحید یا شرک در آیین زرتشت است و پایان این فصل، به بحث آتش و پرستش یا احترام آن اختصاص دارد.
ـ فصل پنجم درباره انسان‌شناسی می‌باشد و مباحثی از قبیل نخستین انسان و زوج بشری، هدف خلقت و ابعاد غیرمادی انسان مورد تبیین و بررسی قرار گرفته‌اند.
ـ فصل ششم به بحث شریعت در بین زرتشتیان پرداخته و از تغییر شریعت در میان زرتشتیان گزارش می‌دهد.
ـ سرانجام فصل پایانی کتاب به ارائه مباحث فرجام‌شناسی زرتشتی اختصاص یافته است. سیر بحث از جاودانگی روح شروع شده، سپس به توصیف فرجام روان فرد پس از مرگ اشاره شده و پس از آن مسئله فرجام نهایی و رستاخیز زرتشتیان آمده است.
براي آنكه توصیف، هرچه کامل‌تر، بی‌طرفانه‌تر و نزدیک‌تر به واقع باشد، نگارنده تمام اوستا و بيشتر متون پهلويِ ـ در دسترس ـ را مرور و مطالعه نموده است. ضمناً به طور مستمر به تمام متن‌های اوستا که توسط آقای پورداوود ـ استاد اوستاشناس ایرانی ـ ترجمه و گاهاً تفسیر شده مراجعه شده است.
در بخش گاهان اوستا، به سبب منسوب بودن آن به شخص زرتشت و اهمیت والای آن نزد زرتشتیان، تمام دو جلد ترجمه و تفسير موبد آذرگشسب با عنوان گات‌ها سرودهای زرتشت، نیز مطالعه شده است. سبب گزينش تفسير آذرگشسب، مزايايي بود كه در اين اثر ديده مي‌شد؛ از جمله اينكه در شرح ‌واژه‌هاي اوستايي از نظرات ساير اوستاشناسان مشهور مانند بارتولومه، ميلز، تاراپوروالا، دستور كانگا، بهرام گور انكلسريا و پورداوود استفاده كرده است.
این اثر به سفارش و پیگیری مدیر محترم موسسه فرهنگی _ تبلیغی علامه بلاغی(ره)، جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی حسنی، تدوین و به زیور طبع آراسته شد و جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسین نقوی، مؤلف و مدرس ادیان ایران باستان، ارزیابی علمی آن را بر عهده داشتند.